Onpartijdige deelname aan een richtlijnwerkgroep
Binnen de werkgroep moet oneigenlijke beïnvloeding door [belangenverstrengeling = Belangenverstrengeling of belangenvermenging is een situatie waarbij iemand meerdere belangen heeft die een zodanige invloed op elkaar kunnen uitoefenen dat de integriteit ten aanzien van het ene of het andere belang in het geding komt.] worden voorkomen. De richtlijn wordt op zo’n manier ingericht dat naast de financiers ook andere belanghebbende partijen geen invloed hebben op de inhoud van de aanbevelingen.
Belangen van werkgroepleden
Eventuele belangen van werkgroepleden worden vastgelegd door een belangenverklaring die alle leden vooraf invullen. Het gaat om zowel directe (bijvoorbeeld financiële vergoeding) als indirecte belangen (bijvoorbeeld wetenschappelijk belang of reputatie). Als er sprake is van belangenverstrengeling volgen restricties voor het betreffende werkgroeplid. Afhankelijk van het belang en de verwachte invloed kan gekozen worden om het werkgroeplid deel te laten nemen met restricties, te horen als externe expert of uit te sluiten van deelname.
Belangen van de voorzitter
Bij de weging van belangen van de voorzitter ligt een sterkere nadruk op neutraliteit. Een voorzitter is iemand die een overkoepelende kijk op het onderwerp van de richtlijn moet hebben, zodat hij of zij kan waarborgen dat alle relevante aspecten, perspectieven en invalshoeken evenwichtig aan bod komen. Voor sommige onderwerpen zullen alle inhoudsdeskundigen enige relevante belangen hebben, in dat geval kan gebruik gemaakt worden van een onafhankelijk voorzitter.
Als de richtlijn klaar is, wordt de belangenverklaring nog een keer ingevuld. De twee belangenverklaringen van alle werkgroepleden worden aan het eind van het traject openbaar gemaakt.
Onpartijdige deelname aan een richtlijnwerkgroep bij het NHG
De wetenschappelijke basis is bij de ontwikkeling van richtlijnen een absolute vereiste. Beïnvloeding vanuit de farmaceutische industrie of door bijvoorbeeld onderzoeks- of reputatiebelangen moet uitgesloten worden. Daarom ondertekenen alle werkgroepleden de Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling (zie de hulpmiddelen), opgesteld door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). In dit document staan functie, nevenfunctie en mogelijke belangen van de werkgroepleden.
Alle formulieren moeten bij het NHG binnen zijn voordat de eerste werkgroepvergadering plaatsvindt. Een senior wetenschappelijk medewerker van het NHG-cluster Richtlijnontwikkeling beoordeelt de formulieren, waarna wordt besloten over definitieve toelating tot de werkgroep. De volgende basisregels gelden:
- Directe en persoonlijke financiële belangen bij een aanbeveling in de NHG-richtlijn staan het zitting nemen in de werkgroep in de weg. Dit geldt ook voor deelname aan adviesraden waarvoor structurele vergoedingen worden ontvangen.
- Bij incidentele diensten voor commerciële instellingen of bij indirecte financiële belangen wordt van geval tot geval besloten.
- Werkgroepleden met wetenschappelijke publicaties op hun naam die rechtstreeks raken aan aanbevelingen uit de richtlijn, kunnen worden uitgesloten van besluitvorming over de betreffende materie. Deelnemers aan de werkgroep vullen twee keer een belangenverklaring in.
- NHG-medewerkers moeten vrij zijn van belangen die conflicteren met het onderwerp van de NHG-richtlijn.
- De autorisatie van de richtlijn gebeurd door een aparte autorisatiecommissie.
De gerapporteerde belangen zijn openbaar en opvraagbaar en komen bij de eerste werkgroepvergadering op tafel. Aan het eind van het ontwikkelingstraject van een NHG-richtlijn vullen de werkgroepleden de KNAW-code opnieuw in, bij voorkeur voorafgaand aan de vergadering waarin het (externe) commentaar op de richtlijn wordt besproken.
Aandachtspunten voor de patiëntenvertegenwoordiger
Ook voor patiëntenvertegenwoordigers is het belangrijk om transparant te zijn over de samenwerking met genees -en hulpmiddelenleveranciers. Zowel voor de individuele patiëntenvertegenwoordiger, alsook voor de patiëntenorganisatie. Denk hierbij aan nevenwerkzaamheden en eventuele neveninkomsten, maar ook aan reputatie(schade) maar ook het scheiden van taken en verantwoordelijkheden binnen de patiëntenorganisatie.
Net als alle deelnemers aan de richtlijnwerkgroep vult de patiëntenvertegenwoordiger een belangenverklaring in. De Patiëntenfederatie heeft een leidraad opgesteld voor Interactie patiëntenorganisaties met farmaceutische bedrijven en de rol van patiëntenorganisaties in medicijnontwikkeling.
Op de website Transparantieregister Zorg vind je een centraal register met gegevens over financiële relaties tussen zorgverleners, zorginstellingen, patiëntenorganisaties en bedrijven van de afgelopen drie jaar. Met deze gegevens krijgt het algemene publiek meer zicht op de financiële relaties van zorgaanbieders met farmaceutische bedrijven, de diergeneesmiddelenindustrie en bedrijven in medische hulpmiddelen.
De leidraad interactie met farmaceutische bedrijven is tot stand gekomen in samenwerking met de Patiëntenfederatie.
Op de website van de KNAW is de code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling te vinden.
Voorbeeld van een belangenverklaring van de KNAW.