Onpartijdige deelname aan een richtlijnwerkgroep
Binnen de werkgroep moet oneigenlijke beïnvloeding door [belangenverstrengeling = Belangenverstrengeling of belangenvermenging is een situatie waarbij iemand meerdere belangen heeft die een zodanige invloed op elkaar kunnen uitoefenen dat de integriteit ten aanzien van het ene of het andere belang in het geding komt.] worden voorkomen. De richtlijn wordt op zo’n manier ingericht dat naast de financiers ook andere belanghebbende partijen geen invloed hebben op de inhoud van de aanbevelingen.
Belangen van werkgroepleden
Eventuele belangen van werkgroepleden worden vastgelegd door een belangenverklaring die alle leden vooraf invullen. Het gaat om zowel directe (bijvoorbeeld financiële vergoeding) als indirecte belangen (bijvoorbeeld wetenschappelijk belang of reputatie). Als er sprake is van belangenverstrengeling volgen restricties voor het betreffende werkgroeplid. Afhankelijk van het belang en de verwachte invloed kan gekozen worden om het werkgroeplid deel te laten nemen met restricties, te horen als externe expert of uit te sluiten van deelname.
Belangen van de voorzitter
Bij de weging van belangen van de voorzitter ligt een sterkere nadruk op neutraliteit. Een voorzitter is iemand die een overkoepelende kijk op het onderwerp van de richtlijn moet hebben, zodat hij of zij kan waarborgen dat alle relevante aspecten, perspectieven en invalshoeken evenwichtig aan bod komen. Voor sommige onderwerpen zullen alle inhoudsdeskundigen enige relevante belangen hebben; in dat geval kan gebruik gemaakt worden van een onafhankelijk voorzitter.
Als de richtlijn klaar is, wordt de belangenverklaring nog een keer ingevuld. De twee belangenverklaringen van alle werkgroepleden worden aan het eind van het traject openbaar gemaakt.
Onpartijdige deelname aan een richtlijnwerkgroep bij MSZ
Voor het beoordelen van de belangen van de voorzitter en de werkgroepleden heeft de Federatie Medisch Specialisten een beoordelingscommissie ingericht. Deze commissie beoordeelt de belangen en geeft adviezen over eventueel te nemen acties. Ook de werkgroepleden zelf bespreken en beoordelen elkaar op eventuele belangen. Naast een beoordeling van belangen van voorzitter en werkgroepleden, zijn in het proces van richtlijnontwikkeling ook ’checks and balances’ ingericht om belangenverstrengeling te minimaliseren. Voorbeelden hiervan zijn de uitgebreide commentaarfase waarin alle betrokkenen worden gehoord en het autoriseren van de richtlijn door stakeholders.
De gedragscode van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), die mede door de Federatie en de KNMG is opgesteld, bepaalt dat ook deskundigen die deelnemen aan commissies moeten zorgen voor volledige transparantie over hun relaties met het bedrijfsleven. Dit zowel naar de organisaties die de commissies samenstellen als naar de mede-commissieleden.
Aandachtspunten voor de patiëntenvertegenwoordiger
Ook voor patiëntvertegenwoordigers is het belangrijk om transparant te zijn over de samenwerking met genees -en hulpmiddelenleveranciers. Zowel voor de individuele patiëntenvertegenwoordiger, alsook voor de patiëntenorganisatie. Denk hierbij aan nevenwerkzaamheden en eventuele neveninkomsten, maar ook aan reputatie(schade) maar ook het scheiden van taken en verantwoordelijkheden binnen de patiëntenorganisatie.
Net als alle deelnemers aan de richtlijnwerkgroep vult de patiëntvertegenwoordiger een belangenverklaring in. Patientenfederatie heeft een leidraad opgesteld voor Interactie patiëntenorganisaties met farmaceutische bedrijven en de rol van patiëntenorganisaties in medicijnontwikkeling.
Op de website Transparantieregister Zorg vind je een centraal register met gegevens over financiële relaties tussen zorgverleners, zorginstellingen, patiëntenorganisaties en bedrijven van de afgelopen drie jaar. Met deze gegevens krijgt het algemene publiek meer zicht op de financiële relaties van zorgaanbieders met farmaceutische bedrijven, de diergeneesmiddelenindustrie en bedrijven in medische hulpmiddelen.
De leidraad interactie met farmaceutische bedrijven is tot stand gekomen in samenwerking met de Patiëntenfederatie.
Op de website van de KNAW is de code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling te vinden.
Voorbeeld van een belangenverklaring van de KNAW.