Schrijven van de overwegingen
Hoe de aanbevelingen tot stand zijn gekomen en hoe de besluiten daarbinnen zijn genomen, worden in de richtlijn beschreven bij de overwegingen. Bij de aanbevelingen worden gezondheidswinst, bijwerkingen, veiligheid, doelmatigheid, de financiële gevolgen, voorkeuren van zorggebruikers en zorgaanbieders en bevorderende en belemmerende factoren naast elkaar gezet. Ook wordt rekening gehouden met de acceptatie in de praktijk, en of de aanbevelingen eenvoudig kunnen worden uitgevoerd. Ook deze aspecten kunnen in de overwegingen beschreven worden.
Het is verstandig om die toepasbaarheid van de aanbevelingen al zo vroeg mogelijk na te gaan in de ontwikkeling van de standaard. Aan het eind van het hele traject kan het heel lastig zijn dit nog te veranderen. In de tekst van de kwaliteitsstandaard moet een duidelijk verband zijn tussen de verzamelde kennis (wetenschappelijke literatuur of kennis van deskundigen/experts) en de aanbevelingen. Daarbij hoort een beschrijving van achterliggende redenen om tot een aanbeveling te komen.
Naast het bewijs uit de wetenschappelijke literatuur zijn er andere overwegingen die meespelen bij het formuleren van de aanbeveling. Je kunt informatie geven over voorkeuren of behoeften van patiënten of collectieve patiëntenervaringen. Bij de aanbevelingen worden gezondheidswinst, bijwerkingen, veiligheid, doelmatigheid, financiële gevolgen, voorkeuren van zorggebruikers en zorgaanbieders en bevorderende en belemmerende factoren naast elkaar gezet. Ook wordt rekening gehouden met de acceptatie in de praktijk en of de aanbevelingen eenvoudig kunnen worden uitgevoerd.
Patiëntopinie en expertopinie
Na het formuleren van de uitgangsvraag en het uitvoeren van het literatuuronderzoek kun je via een achterbanraadpleging achterhalen wat voor patiënten belangrijk is bij de uitgangsvraag. Denk ook aan relevante rapporten of studies. Vraag dit eventueel na bij de patiëntenorganisatie. Deze informatie kan beschreven worden onder het kopje ‘(overige) overwegingen’ in de richtlijn. Op basis van de conclusie(s) worden aanbevelingen geformuleerd. Deze ‘overige overwegingen’ worden onder een apart kopje in het format gezet. Op deze manier wordt duidelijk hoe de werkgroep tot een bepaalde aanbeveling is gekomen.
Ethische overwegingen in richtlijnontwikkeling
Bij elke fase van ontwikkeling en bij alle onderdelen van een richtlijn is het belangrijk stil te staan bij eventuele ethische kwesties. Werkgroepleden en adviseurs worden getraind in het nadenken over mogelijke ethische kwesties. Als dat nodig is, wordt een ethicus betrokken bij de ontwikkeling van de richtlijn. Ethische overwegingen in richtlijnen zijn belangrijk om te zorgen voor aansluiting bij de praktijk, ontwikkelingen in de maatschappij en wensen van patiënten.
Het schrijven van de overwegingen bij het NHG
Na de beoordeling en samenvatting van het wetenschappelijk bewijs volgt in de GRADE-methode de vertaling van de resultaten naar aanbevelingen voor de praktijk, ofwel de zogenoemde vertaalslag ‘Van bewijs naar aanbeveling’. Ook praktische en contextuele factoren spelen een rol, om te komen tot goed toepasbare aanbevelingen.
De volgende 6 factoren komen in elk geval aan de orde in de vertaalslag van bewijs naar aanbeveling:
- de balans tussen gewenste en ongewenste effecten van de betreffende interventie;
- de algehele kwaliteit van het wetenschappelijke bewijs;
- de waarden en voorkeuren van patiënten;
- de beschikbare middelen (kosten);
- de aanvaardbaarheid van de interventie;
- de haalbaarheid van de interventie.
Aandachtspunten voor de patiëntenvertegenwoordiger
In de werkgroep worden de overwegingen, hoe men van bewijs naar aanbeveling komt besproken. Er zijn verschillende vormen van de mate van bewijs: bewezen effectief, bewezen niet-effectief, niet bewezen effectief, niet bewezen niet-effectief.
Niet van alle handelingen is er wetenschappelijk bewijs te vinden. Soms komt het bewijs niet uit een literatuurstudie. Wanneer het bewijs ontbreekt, wordt er meer gekeken naar het gezond verstand van de experts en de wensen en voorkeuren van patienten. Als deze hierover consensus bereiken, dan wordt dit genoteerd in de richtlijn. Het helpt hierbij als je een achterbanraadpleging onder patiënten kan inbrengen wat patiënten bij de uitgangsvraag belangrijk vinden.
Begin tijdig met het achterhalen van de relevante wensen en voorkeuren van patienten met betrekking tot de uitgangsvraag. Je kan dit al gaan formuleren als de literatuursearch plaatsvindt.