Na het vaststellen van de uitgangsvragen volgt het zoeken in de wetenschappelijke literatuur naar het beste beschikbare bewijsmateriaal dat een antwoord geeft per uitgangsvraag. Voor het literatuuronderzoek volgt de werkgroep een systematische aanpak.

Voor elke uitgangsvraag zoekt de informatiespecialist naar wetenschappelijke publicaties. De methodoloog beoordeelt daarna de kwaliteit van deze publicaties en maakt een samenvatting. Het systematisch zoeken en selecteren van de literatuur door tenminste twee personen onafhankelijk van elkaar verhoogt de betrouwbaarheid van het literatuuronderzoek. De methodoloog en de informatiespecialist zoeken altijd eerst naar de meest betrouwbare onderzoeken. Ze kijken dus eerst of er een systematische review of een meta-analyse is, daarna of er gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken (RCT’s) zijn.

Onder het kopje ‘samenvatting van de literatuur’ wordt een korte samenvatting gegeven van de geselecteerde en beoordeelde medisch wetenschappelijke literatuur (de ‘evidence’). Belangrijk is dat niet alleen de resultaten zoals die in de artikelen zijn beschreven, worden vermeld, maar dat ook de grootte en relevantie van het effect (bijvoorbeeld uitgedrukt in ‘numbers needed to treat’) worden besproken.

Na het vaststellen van de uitgangsvragen volgt het zoeken in de wetenschappelijke literatuur naar het beste beschikbare bewijsmateriaal dat een antwoord geeft per uitgangsvraag.

Het literatuuronderzoek bij MSZ

De medisch informatiespecialist ontwikkelt voor elke uitgangsvraag een zoekstrategie en voert deze uit. Er wordt gezocht in de databases PubMed en Embase, maar ook ik andere databases aan worden toegevoegd. De specifieke zoekstrategieën worden bewaard en na afronding van de richtlijn gepubliceerd in de totstandkoming en methoden van de richtlijn.

Er wordt met methodologische zoekfilters gezocht naar systematische reviews, naar RCT’s en/of overige onderzoekstypen.

De onderzoeken worden beoordeeld op relevantie, kwaliteit en er wordt bekeken of de resultaten de aanbevelingen in de richtlijn zouden veranderen

Bij de ontwikkeling van een zoekstrategie wordt bij voorkeur ook een informatiespecialist betrokken. Er wordt eerst gezocht naar systematische reviews en evidence samenvattingen in bijvoorbeeld buitenlandse richtlijnen. En daarna naar originele studies. De optimale methode voor literatuursamenvatting is een systematische review die gepubliceerd kan worden in een (inter)nationaal tijdschrift. Dan moeten wel de extra inspanning en kosten worden afgewogen tegen de te verwachten meeropbrengst.

In sommige gevallen kan gekozen worden om geen literatuursearch te verrichten. Geldige redenen kunnen zijn:

• Er is een recente valide systematische review beschikbaar.
• Er is een recente valide richtlijn beschikbaar die geschikt zijn voor adaptatie
• Het onderwerp is niet of nauwelijks onderzoekbaar, bijvoorbeeld als er geen onderzoeksopzet denkbaar waarmee de uitgangsvraag zou kunnen worden beantwoord. Of als onderzoek is in de praktijk niet uitvoerbaar is, bijvoorbeeld door de hoge kosten.
• De uitgangsvraag kan alleen worden onderzocht in Nederland, en het is duidelijk dat dit onderzoek niet gedaan is.

De verwachting dat er geen literatuur beschikbaar is, is geen geldige reden om geen search uit te voeren.

Aandachtspunten voor de patiëntenvertegenwoordiger

Voor de literatuursearches is er een patiënten filter beschikbaar, waardoor er binnen de literatuurstudie specifiek gezocht kan worden naar het patiëntenperspectief bij het betreffende onderwerp is. Deze is ontwikkeld door het NHG en de FMS. Vraag in dien relevant na bij de begeleidende organisatie of het mogelijk is dit filter te gebruiken. Hierbij wordt gebruik gemaakt door SIGN gebruikte termen. Het patiëntperspectief kan daarnaast een grote meerwaarde hebben als patiënten een keuze kunnen of moeten maken tussen in potentie gelijkwaardige behandelopties. De literatuursearch kan daarbij ook ondersteunend zijn bij het opstellen van keuzehulpen en bij het vullen van een patiënteninformatie. Als je meer wilt lezen over de literatuursearch naar het patiëntenperspectief, kijk dan bij de hulpmiddelen.

Mogelijk kent u andere literatuur dan degene die uit de literatuursearch komt. Of bent u betrokken bij een onderzoek welke nog niet heeft gepubliceerd. U kunt deze altijd inbrengen in de werkgroep.