Aanbevelingen
Veel richtlijngebruikers kijken vooral naar de aanbevelingen in een richtlijn. Het is daarom belangrijk dat een aanbeveling:
- de uitgangsvraag beantwoordt;
- opzichzelfstaand gelezen kan worden;
- niet op verschillende manieren uitgelegd kan worden. En dus is de juiste formulering van de aanbeveling cruciaal.
Aanbevelingen formuleren
Een aanbeveling is zo geformuleerd dat duidelijk wordt hoe sterk het wetenschappelijke bewijs voor deze aanbeveling is. Als er bijvoorbeeld voldoende bewijs is dat de nieuwe behandeling beter is dan de huidige behandeling wat betreft het effect, de veiligheid en andere voordelen voor de patiënt, dan kan dit in de aanbeveling staan.
Als het niet goed mogelijk is om deze keuze te maken en wensen en voorkeuren van zorggebruikers sterk verschillen (preferentiegevoeligheid), dan worden de voor- en nadelen van de verschillende mogelijkheden beschreven. Zo wordt gedeelde besluitvorming (tussen zorgverlener en zorggebruiker) in de praktijk ondersteund. Voor meer informatie over het formuleren van de aanbevelingen de tabel in de hulmiddelen van uit GRADE-methodiek.
Informatie over kosten kan worden gebruikt om aanbevelingen aan te scherpen, beter te onderbouwen, of onderscheid te maken naar bepaalde groepen van zorggebruikers. Bij richtlijnen die een wijziging van de huidige praktijk aanraden, kan naast informatie over de kosten ook informatie over de impact van de aanbevelingen belangrijk zijn. Een [budgetimpactanalyse = Economische analyse waarbij zichtbaar wordt gemaakt wat de gevolgen zijn van alle berekende kosten en opbrengsten en voor wie deze zijn bij een interventie in de zorg.] geeft dan inzicht in de verwachte verandering.
Een gezondheidseconoom kan de kwaliteit van dit soort economische evaluaties en toepasbaarheid voor de Nederlandse gezondheidszorg beoordelen. Daarna wordt deze kennis in de aanbevelingen van de richtlijn opgenomen.
Geen consensus binnen de werkgroep
Het is niet altijd mogelijk om consensus binnen de werkgroep te krijgen over alle aanbevelingen. Voorkom dat onzekerheid in de aanbeveling doorklinkt en maak de verschillende standpunten nadrukkelijk duidelijk. Zorg dat de overwegingen goed beschreven zijn en geef de verschillende opties duidelijk weer. Eventueel kan een minderheidsstandpunt worden opgenomen.
Aanbevelingen bij het NHG
Bij de NHG-richtlijnen staan de aanbevelingen benoemd in de hoofdtekst. Alle andere overwegingen staan in het detail. Het NHG brengt de sterkte van een aanbeveling tot uitdrukking door de formulering van de aanbeveling (zie tabel).
| Gradering aanbeveling | Betekenis | Voorkeursformulering |
|---|---|---|
STERK VOOR | De voordelen zijn groter dan de nadelen voor bijna alle patiënten. Alle of nagenoeg alle geïnformeerde patiënten zullen waarschijnlijk deze optie kiezen | We bevelen [interventie) aan. |
ZWAK VOOR | De voordelen zijn groter dan de nadelen voor een meerderheid van de patiënten. maar niet voor iedereen. De meerderheid van de geïnformeerde patiënten zal waarschijnlijk deze optie kiezen. | Overweeg (interventie), bespreek de voor-en nadelen. |
NEUTRAAL | ... | |
ZWAK TEGEN | De nadelen zijn groter dan de voordelen voor een meerderheid van de patiënten. maar niet voor iedereen. De meerderheid van gein formeerde patiënten zal waarschijnlijk deze optie niet kiezen | Wees terughoudend met [interventie), bespreek de |
STERK TEGEN | De nadelen zijn groter dan de voordelen voor bijna alle patiënten. Alle of nagenoeg alle geïnformeerde patiënten zullen waarschijnlijk deze optie niet kiezen | We bevelen [interventie] niet aan. |
Tabel: Voorkeursformulering naar aandleiding van de sterkte van het bewijs op basis van de GRADE-methode. In de formulering van de aanbevelingen is de sterkte van het bewijs terug te zien.
Aandachtspunten voor de patiëntenvertegenwoordiger
Let bij de formulering van aanbevelingen op of:
- Je het eens bent met de aanbevelingen
- Er aanbevelingen zijn over behandelingen en uitkomsten die belangrijk zijn vanuit patiëntenperspectief.
- Er rekening gehouden is met de voorkeuren van patiënten, bijvoorbeeld als de literatuur aangeeft dat twee behandelingen even effectief kunnen zijn, of als deze voorkeuren uit jouw achterbanraadpleging komen.
- De voor- en nadelen duidelijk verwoord zijn, als er sprake is van meerdere behandelmogelijkheden.
- De aanbevolen behandelingen en zorg acceptabel zijn voor patiënten. Is er bijvoorbeeld gelet op de voor- en nadelen (inclusief bijwerkingen en risico’s) van behandelingen? Is het opvolgen van de aanbevelingen door patiënten realistisch? Zijn de aanbevolen behandelingen overal beschikbaar?
- Er aanbevelingen zijn over de behoeften van patiënten en hun naasten aan informatie, Samen Beslissen, opleiding/voorlichting en steun op het gebied van de aandoening.
- De aanbevelingen rekening houden met behoeften van bepaalde patiëntengroepen (bijvoorbeeld: kinderen, ouderen, verstandelijk gehandicapten, laaggeletterden).
- De aanbevelingen duidelijk, actief en patiëntvriendelijk geformuleerd zijn en er sprake is van een samenwerking tussen zorgverleners en patiënten.
- Het vergoed wordt/kan worden uit het basispakket.